Wyjaśnienie symboliki liturgii Wielkiego Czwartku, Wielkiego Piątku i Wigilii Paschalnej

Wielkanoc, czyli Pascha, to najważniejsze święto w Kościele, bogate w przeróżne tradycje i zwyczaje, różnorodne w zależności od regionu kraju i świata, których ludzie starają się przestrzegać, by nie zagubić niecodzienności i doniosłości tych świąt. Te tradycje wyrastały z liturgii Kościoła, pomagały zrozumieć i przeżyć to, co jest najważniejsze – Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Dzisiaj jednak, często są one oderwane od tego, co celebruje Kościół, istnieją jakby same dla siebie, żyją swoim życiem. Warto zatem przy Wielkanocy przypomnieć sobie to, co w tych Świętach jest najważniejsze - zbawcze wydarzenia z życia Jezusa Chrystusa celebrowane w liturgii przez Kościół.

Rolą liturgii jest uobecniać zbawcze wydarzenia z życia Chrystusa, to znaczy umożliwić nam przeżyć dziś to, co historycznie wydarzyło się prawie dwa tysiące lat temu. Nie mogliśmy osobiście stać pod krzyżem Chrystusa w historycznym momencie, gdy On oddawał swoje życie, by przywrócić je człowiekowi. Dzięki liturgii Kościoła mamy tę możliwość. Celebracje liturgiczne sakramentów świętych są dla nas żyjących dziś i dla wszystkich żyjących na przestrzeni wieków momentem Śmierci i Zmartwychwstania Pana.

 

 

 

Wielki Czwartek to dzień uobecnienia się Ostatniej Wieczerzy, ustanowienia sakramentu Eucharystii i Kapłaństwa. Ta wieczerza poprzedzająca Śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa była pierwszą odprawioną w historii świata Mszą Świętą i to odprawioną przez samego Najwyższego Kapłana – Chrystusa. Niecodziennym znakiem w tej liturgii jest uroczysty, połączony z biciem w dzwony, śpiew hymnu „Chwała na wysokości Bogu” pierwszy raz od momentu rozpoczęcia Wielkiego Postu i zaraz potem zamilknięcie organów i instrumentów, dzwonów i dzwonków. Rozpoczyna się w Kościele podniosła cisza spowijająca majestat przeżywanych wydarzeń, bo o tajemnicach o tym, co najważniejsze mówi się w ciszy. Kolejnym znakiem tej niecodziennej liturgii jest umywanie nóg. Kapłan tak, jak Chrystus swoim uczniom na Ostatniej Wieczerzy, umywa nogi wybranym przedstawicielom wspólnoty parafialnej, na znak, że kapłaństwo jest służbą. Kapłan, który jest dziś dla nas obecnym w liturgii Chrystusem, w tym pokornym znaku służby ludowi, chce powiedzieć – wszystko, co robię i mówię, jest służbą wam, waszemu najwyższemu dobru jakim jest Zbawienie. Najważniejszym momentem liturgii jest konsekracja Najświętszego Sakramentu. Dzięki posłudze kapłana Ten  na początku celebracji nieobecny Bóg, staje się obecny i tak bliski i dostępny człowiekowi, jak codzienny chleb. Na zakończenie liturgii przenosi się Najświętszy Sakrament do tzw. Ciemnicy – ołtarza adoracji przypominającego więzienie, na pamiątkę tego, że Jezus zdradzony przez Judasza został po Ostatniej Wieczerzy pojmany i uwięziony. Obnażenie ołtarza po zakończeniu liturgii wyraża z jednej strony odarcie Chrystusa z szat, z drugiej strony chce przemówić do zebranych, że nie będzie możliwości sprawowania Mszy Świętej aż do momentu Zmartwychwstania Pana. Adoracja Najświętszego Sakramentu po zakończonej liturgii i przez cały Wielki Piątek do rozpoczęcia Liturgii Krzyża powinna być dziękczynieniem za ten niepojęty dar obecności Boga tak blisko nas w Eucharystii.

Wielki Piątek to dzień, w którym nie sprawuje się Eucharystii, a tylko podniosłą Liturgię Krzyża. Znakiem tego jest obnażony ołtarz.  Liturgia Wielkiego Piątku rozpoczyna się przejmującą ciszą. Kapłan pada na twarz na ziemię przed obnażonym ołtarzem. Ten gest zwany prostracją wyraża z jednej strony kenozę – uniżenie, wyniszczenie Jezusa Chrystusa na krzyżu, z drugiej strony najwyższą cześć, jaką w osobie kapłana Lud Boży oddaje Ukrzyżowanemu swemu Panu. Kolejnym etapem jest Liturgia Słowa, w której Kościół stara się wyjaśnić tajemnicę Krzyża. Pragnie to uczynić tak wzniośle, pięknie i dogłębnie, że tzw. Pasję tj. opis Męki Pańskiej, jeśli pozwalają na to możliwości powinno się śpiewać. Po uroczystej jedynej takiej w roku modlitwie powszechnej następuje Odsłonięcie Krzyża. Krzyż ukazany poprzednio na sposób słowa, teraz w teatralnym geście wznoszony jest przed zebranym ludem, aby lud, który przed chwilą usłyszał o Jego tajemnicy, pojął Jego potęgę i znaczenie, mógł przed Nim uklęknąć, ucałować na znak akceptacji i przyjęcia Jego siły i roli zbawczej w swoim życiu. Adoracja Krzyża jest najwznioślejszym momentem liturgii Wielkiego Piątku, jest dziękczynieniem Bogu za Krzyż. Na zakończenie w majestatycznej procesji przenosi się Najświętszy Sakrament spowity śmiertelnym całunem do Grobu Pańskiego i pozostawia do adoracji – dziękczynienia Bogu za Mękę i Śmierć Chrystusa, w których jest nasze Zbawienie.

Wielka Sobota to dzień ciszy, bo Chrystus spoczywa w grobie. To czas nawiedzania Grobu Bożego, modlitwy i adoracji oraz święcenia pokarmów na wielkanocny stół. Ten obrzęd wyraża oczekiwanie radości Zmartwychwstania, którą dzielić się będziemy przy wielkanocnym stole.

Wielka Noc – noc najważniejsza i jedyna, „której dane było poznać czas i godzinę Chrystusowego Zmartwychwstania”. Wieczorem po zapadnięciu zmroku Kościół sprawuje najwspanialszą i najważniejszą Mszę Świętą w ciągu roku. Msza ta jest szczytem i centrum całego roku liturgicznego. Rozpoczyna się ona w całkowitej ciemności. Ciemność jest symbolem śmierci i grzechu. Ciemność w tym momencie pozwala nam zrozumieć, co byłoby, jak wyglądałby świat, gdyby Chrystus nie zmartwychwstał. Na początku następuje poświęcenie ognia, którym zapala się Paschał – świecę, symbolizującą Chrystusa Zmartwychwstałego i jako jedyne zapalone światło wnosi się do Kościoła, bo Chrystus jest Jedynym Światłem, które pokonuje ciemność śmierci i grzechu. Lud Boży od tego jedynego światła zapala swoje świece i po chwili światło Zmartwychwstałego Pana przyjęte przez każdego i spotęgowane wielością zapalonych przez  wiernych świec, rozświetla Kościół. Światło pokonuje ciemność, łaska pokonuje grzech, życie pokonuje śmierć – to pierwszy sposób, w jaki w tę Wielką Noc Kościół wprowadza w przeżycie Zmartwychwstania. Kolejnym sposobem, w którym Kościół pragnie obdarzyć zebrany Lud Boży tajemnicą Zmartwychwstania, jest Liturgia Słowa. Następuje po sobie siedem czytań ze Starego Testamentu, które zapowiadają Zmartwychwstanie. Z nich centralnym jest opowiadanie o passze - przejściu z niewoli do wolności - wyjściu Narodu Wybranego z Egiptu. Po siódmym czytaniu następuje hymn „Chwała na wysokości Bogu” z akompaniamentem na nowo rozbrzmiewających organów i biciem w dzwony. Kończy się w Kościele majestatyczna zaduma nad Męką i Śmiercią Zbawiciela, a zaczyna potężna radość ze Zmartwychwstania Pana. Następne czytanie tzw. epistoła nie zapowiada, ale mówi już o fakcie Zmartwychwstania Chrystusa, a następująca po nim aklamacja Alleluja, pierwszy raz zaśpiewana od rozpoczęcia Wielkiego Postu, jest najuroczystszym śpiewem tej nocy na cześć Chrystusa Zmartwychwstałego. Ewangelia opowiada o Zmartwychwstaniu.

Po liturgii Słowa następuje Liturgia Chrzcielna.  Kandydaci do chrztu podchodzą do chrzcielnicy przy śpiewie Litanii do Wszystkich Świętych – Kościół wzywa Ich wstawiennictwa, aby ci, którzy rozpoczynają drogę świętości na ziemi, mogli wytrwać w łasce i w wieczności dołączyć do niezliczonej rzeszy zbawionych tj. Świętych. Dla przyjmujących Chrzest dokonuje się Pascha – otrzymują nowe nieśmiertelne życie. Ta chrzcielna liturgia jest kolejnym znakiem ukazania, wprowadzania i obdarowania człowieka Zmartwychwstaniem. Ostatnim w tę Wielką Noc sposobem obdarzenia nas Zmartwychwstaniem i jednocześnie centrum tej najważniejszej wielkanocnej liturgii jest Eucharystia. Msza Święta jest zawsze uobecnieniem dla nas i Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. W czasie Mszy Świętej jest dla nas obecne tu i teraz to jedno jedyne wydarzenie z Golgoty i z Bożego Grobu sprzed niespełna dwóch tysięcy lat - Śmierć i Zmartwychwstanie Zbawiciela. Na zakończenie liturgii ogłasza się światu Zmartwychwstanie Chrystusa w Procesji Rezurekcyjnej. Naturalnym jest, że, ci którzy przeżyli Zmartwychwstanie Pana w liturgii Wielkiej Nocy, pragną tym faktem podzielić się z innymi. Tak, jak Apostołowie, którzy spotkali Zmartwychwstałego, nie mogli nie mówić o tym, nie mogli tego nie głosić, tak my w czasie Procesji Rezurekcyjnej wychodzimy na zewnątrz kościoła i pragniemy wykrzyczeć wszystkim, którzy jeszcze tego nie doświadczyli, że Pan Zmartwychwstał!

Niedziela Paschalna i kolejnych siedem dni jest jedną nieprzerwaną wielką uroczystością Zmartwychwstania Chrystusa, w której codziennie uobecnia się nowe doświadczenie wiary i radości Uczniów, spotykających Zmartwychwstałego swego Pana.